Biskup ruski Karol Wołoszyński (1846-1924)

Biskup Wołoszyński zachował się jedynie we wzmiance mojego dziadka, Karola Szymczakiewicza. Kiedy opowiadał mi on o swojej babce, Marii z Wołoszyńskich Szymczakiewiczowej, wspomniał jej brata, który „był biskupem ruskim”. Przymiotnik „ruski” oznacza duchownego greckokatolickiego. W tamtych czasach w Kańczudze mieszkało sporo osób tego wyznania (Rusinów). Imię pozostawało nieznane, dziadek Karol go nie wymienił; dopiero dopasowanie na portalu MyHeritage wskazało na Piotra oraz ujawniło zdjęcie. Fotografia niewątpliwie przedstawia dostojnika kościelnego; rysy twarzy zdradzają duże podobieństwo do zachowanych zdjęć jego ojca, Michała oraz … do zdjęć mojego dziadka.

W poszukiwaniu imienia

Miałam wątpliwości, czy wskazane w drzewie na Myheritage imię Piotr jest prawidziwe. Jedyny brat Marii o imieniu Piotr, zarejestrowany w greckokatolickich księgach parafialnych Kańczugi, zmarł w wieku 6 lat. Wszystkich braci Wołoszyńskich było sporo:

• Ignacy, ur. 1840, zm. 1904 – burmistrz Kańczugi;
• Edward, ur. 1844
• Karol, ur. 1846;
• Józef, ur. 1851 – żonaty i dzieciaty w Kańczudze;
• Piotr, ur. 1853, zm. 1859 – zmarł jako dziecko;
• Stanisław, ur. 1857, zm. 1859 – zmarł jako dziecko;
• Leopold, ur. 1860, zm. 1864 – zmarł jako dziecko.

W obszarze potencjalnych kandydatów na duchownego pozostali więc Edward i Karol, co do których nie udało się potwierdzić małżeństw ani zgonów w Kańczudze. Prawdopodobnie opuścili więc miasto. Gdzie mógł być duchownym wspomniany wuj? Po głowie kołatał mi Lwów, ale nie byłam w stanie stwierdzić, czy jest to prawdziwe wspomnienie, czy autosugestia. Z drugiej strony, dużo bliżej do centrum greckokatolickiego było do Przemyśla. Sprawdziłam więc obydwa tropy.

Trop lwowski

Kościelny dostojnik o nazwisku Wołoszyński w wyszukiwaniach internetowych w kontekście Lwowa pojawia się w dwóch miejscach: w spisie nazwisk książki S. Niciei „Cmentarz Łyczakowski we Lwowie” oraz w „Katalogu grobów duchowieństwa rzymskokatolickiego, greckokatolickiego i ormiańskokatolickiego na Cmentarzu Łyczakowskim we Lwowie” ks. Józefa Wołczańskiego. Badanie pierwszej pozycji przynosi rozczarowanie – biskup Wołoszyński nie pojawia się w spisie nagrobków, co mogłoby doprowadzić do ustalenia dat narodzin i śmierci a jedynie w relacji z przebiegu jednego z pogrzebów; na dodatek nie ma informacji o imieniu. Druga pozycja wskazuje w danych dotyczących kapłanów diecjezjalnych i zakonnych pogrzebanych w pojedynczych grobowcach i mogiłach nagrobek Józefa Wołoszyńskiego, zmarłego 21 stycznia 1893 r. w wieku 41 lat. (Liczba porządkowa w księgach cmentarnych: 148, pole: 58).

Trop przemyski

Fotografia, którą dysponuję, została wykonana w Przemyślu. Przeszukałam więc schematyzmy dla eparchii przemyskiej. Kwerenda w przykładowym schematyzmie dla 1918 r. wskazała następujących dostojników o nazwisku Wołoszyński: Bazyli, Michał, Karol, Jan, Stefan. Tylko Karol jest imieniem, pasującym do znanych braci prababki, skupiłam się więc na poszukiwaniach informacji dotyczących tej postaci. Karol urodził się w 1846 r. (data pokrywa się z datą urodzenia Karola, brata prababki), a został wyświęcony w 1873 r. Po raz pierwszy pojawia się w schematyźmie za 1874 r. w dekanacie starosolskim, pracuje w Starej Soli (obecnie na Ukrainie), jako wikariusz (sotrudnik). Dalsze schematyzmy przynoszą następującą ścieżkę kariery kościelnej:

• 1874 – Stara Sól (dekanat starosolski, Ukraina) – sotrudnik (wikariusz), żonaty
• 1875 – Ostrów (dekanat przemyski) – sotr. samost. (samodzielny wikariusz), wdowiec
• 1880 – członek konsystorza eparchii przemyskiej, profesor, kapelan, wdowiec

W dalszych latach jego kariera kościelna się rozwija. Zostaje scholastykiem¹⁾Duchowny, będący członkiem kapituły, sprawujący nadzór nad szkołami w swojej diecezji. w kapitule przemyskiej w latach 1887 – 1898. ²⁾Za Wikipedią: Greckokatolicka Eparchia Przemyska. W „Kalendarzu Katolickim Krakowskim na rok Pański 1889” znajdziemy więcej szczegółów nt. jego posługi jako scholastyka:

W 1923 r. doszło do ostrego konfliktu z biskupem przemyskim ks. Kocyłowskim. Jak możemy przeczytać w sprawozdaniu wojewody Wodzickiego, wysłanym 07.06.1924 r. do Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Warszawie, chodziło o kwestie polityczno-narodowościowe.

„(…) Popieranie Bohaczewskiego stoi w rażącej sprzeczności z postępowaniem wobec ks. Wołoszyńskiego znanego sympatyka polskiego, który po śmierci biskupa Czechowicza przez pół trzecia roku sprawował rządy w diecezji przemyskiej. Tego księdza Kocyłowski usunął od wszelkich czynności ważniejszych a nawet przez dłuższy czas zawiesił go zupełnie w urzędowaniu jedynie tylko za sprzyjanie Polakom.(…)”

„(…) wszyscy bez wyjątku kanonicy tej kapituły podnieśli przeciw biskupowi ks. Kocyłowskiemu bardzo ciężkie zarzuty. Biskup dowiedziawszy się o tem usunął mitrata ks. Wołoszyńskiego z godności prepozyta Kapituły zarzucając mu, że jako przewodniczący kapituły nie wziął go w obronę, po czem zagroził mu, że w razie jeżeliby poważył się sprawować dalej przewodnictwo w kapitule będzie suspendowany. Według zdania członków łacińskiej kapituły to zarządzenie biskupa było bezpodstawne. Przy tem nadmieniam, że powyżej wspomniany mitrat ks. Wołoszyński jest wielkim przyjacielem Polaków i tylko to jedynym było powodem, że był już raz przez biskupa Kocyłowskiego suspendowany, jednak na interwencję łacińskiej kapituły biskup suspenzję cofnął. Inni członkowie kapituły są ugodowo usposobieni, a do urzeczywistnienia tej zgody nie dopuszcza biskup i mitrat Bohaczewski.(…)”

Duchowny był żonaty; został wdowcem około 1874 r. Próby ustalenia imienia i nazwiska żony, jak również okoliczności jej śmierci, nie powiodły się z racji braku danych w księgach parafialnych zarówno Ostrowa, jak i Przemyśla. Mitrat Karol Wołoszyński zmarł w 1924 r., wydaje się, że na jego śmierci zaważyły zdarzenia i konflikty wewnątrz eparochii. Aktualizacja 14-03-2021: Dzięki pomocy naszego czytelnika, pana Artura, mamy skan metryki zgonu mitrata Wołoszyńskiego, który potwierdza, że faktycznie chodzi o Karola. Metryka znajduje się w księgach parafii greckokatolickiej Przemyśla dla przedmieść Wilcze Przekopana. Jako przyczynę śmierci w wieku 79 lat podaje „marasmus” czyli wyniszczenie.

o. Karło Wołoszyńskij, mitrat Archipriezbitier gr. kat. Katedralnyj Kapitulnyj, ?? Sowitnik … Prefekt Episk. Sowitnik …żowo ludu. ??? bł. p. syn bł. p. Michaiła i bł. p. Julii z rodu Szymczakiewcz Urodnja w Kańczugi pow. Pierieworsk w 1846 wyswiaczenyj 1873 g.

Jego grób (opisany jako ks. Karło Wołoszynśkyj) znajduje się na Cmentarzu Głównym w Przemyślu (kwatera 10, rząd 10, nr grobu 11). Aktualizacja lipiec 2021: Otrzymaliśmy od pana Patryka Czerwonego fotografie nagrobka Karola Wołoszyńskiego, który znajduje się na cmentarzu w Przemyślu.

W archiwum przemyskim dotarłam do okolicznościowej klepsydry: Zachował się ciekawy opis jego pogrzebu i wspomnienie o Zmarłym w gazecie „Słowo Polskie” z dn. 28.11.1924 r.: